İran’da Modernleşme, Ulema ve İktidar: Rıza Şah Döneminde İran Devleti ve Ulema İlişkisi

Bir toplumsal proje olarak modernleşme, Rıza Şah döneminin en önemli hedeflerinden biriydi. Rıza Şahın radikal girişimleri İranın tarihsel arka planı irdelendiğinde daha net anlaşılabilmektedir. Bu döneme bakıldığında asırlardır süregelen yerleşik tutuma rağmen devlet merkezli olarak uç noktalarda değişimlerin yaşandığı dönem olması sebebi ile on altı yıllık başarı olarak değerlendirilebilir. Yerleşik tutum ile vurgulanmak istenen Şii ulemanın asırlardır süregelen sosyo-kültürel alandaki hâkimiyetidir. Buradaki yerleşik tutum milliyetçilik ve din olmak üzere iki temel unsura dayalıdır.
Bu çalışma iki ana soru üzerinde temellendirilmiştir: İlki Rıza Şah dönemi reform çabalarının neler olduğunu ortaya koymaktır. İkincisi, Rıza Şahın modernleşme girişimlerinin İran ulemasının geleneksel konumu ve gücünü nasıl etkilediğidir. Birinci soru, İrandaki modernleşme çabalarını ve uygulama tarzını, Şahın modernlik anlayışını cevaplandırır. İkinci soru bu süreç İçerisinde, İranda beş yüz yıl içinde maddi ve manevi önemli kazanımlar elde ederek İranın en önemli sınıfı haline gelen Şii ulemanın eğitim, hukuk, siyaset gibi, devlet ve topluma nüfuz ettiği tüm alanlardaki etkinliğinin ne derece sınırlandırıldığını cevaplandırır.