Osmanlı Maarifinde Musiki - Erhan Özden - Türk Tarih Kurumu Yayınları

Osmanlı Maarif Teşkilatı kuruluna kadar musiki dersleri Enderun Mektebi, Muzika-i Hümayun, Mehterhane ve Mevlevihaneler gibi belli başlı kurumlarda verilmekteydi. Maarife bağlı okullarda musiki derslerinin okutulmaya başlamasıyla beraber öğrenciler küçük yaşlardan itibaren bu sanatla tanışma imkanı bulmuşlardır. Sıbyan mektebinde ilahilerle başlayan musiki eğitimi artık yüksek öğrenim kurumlarında bile görülebilmektedir. Musiki derslerinin tüm okullarda yer alması maarifin ilk yıllarında mümkün olmamıştır. Bunun başlıca sebebi Musiki Muallim Mektebi ve maarif teşkilatının tam anlamıyla oturmamış olmasıdır. Ancak tüm bu olumsuzluklara rağmen 19. asrın sonlarına doğru Osmanlı Maarifine bağlı hemen her ouklda musiki eğitime verilmeye başlamıştır. Derslerin içerik, mülahazat ve muallim gibi konularına ait en ayrıntılı bilgiler sultanilere ait vesikalarda görülmektedir. Sultanilerde dersler musiki, gına, piyano ve keman başlığında okutulmuştur.

Sıbyan mektebine başlayacak çocuklar için düzenlenen amin alaylarında talebinin koro halinde ilahi okuması bu mekteplerde musiki meşkinin yapıldığını göstermektedir. Orta okullarda ise daha çok özel rüşdiyeler ve kimsesiz çocukların okuduğu Darül-eytamlarda dersler verilmektedir. Osmanlıda darüleytam konusu musiki açısından çok önemlidir. Bu okullar yetim ve kimsesiz çocukları sanat derslerine yönlendirerek  topluma kazandırmak için açılmıştır. Batılı anlamdaki konservatuar modelinden yola çıkılarak kurulmuş olan darüleytamlarda ilk başta yoğun bir musiki eğitimi verilmiş ancak bir süre sonra dersler kaldırılmıştır. İdadi ve sultani mekteplerinin musiki müfredatları oldukça zengindir. Özellikle sultanilere ait imtihan, mülahaza ve program bilgileri musiki derslerine büyük önem verildiğini göstermektedir.