Tezkire-i Rıza - Zehrimarzade Seyyid Mehmed Rıza - Türk Tarih Kurumu Yayınları

Rıza Tezkiresi, Riyazüşşuara ile birlikte onyedinci yüzyılın önemli iki tezkiresinden biridir. Tezkire, giriş mahiyetiııde kısa bir bölümden sonra şairlerin biyografileri (hal tercümeleri) ve şiir örneklerine yer verilen iki ana bölüm ve bir hatimeden meydana gelir. Tezkirede gerek sultan şairler gerekse şairler bölümüne bir ad veya munara verilmemiştir. Eserin başındaki kısa giriş kısmında Rıza tezkiretüş-şu ara imlası kaydma mübtela olduğunu belirterek on beyitlik bir medhiye ile devrin sultan İbrahimi över, ömrü ve saltanatı için hayır duada bulunur. Şuara tezkiresi yaz-makla bazı dostlarının düşmanlığını kazanacak olsa da bunu göze aldığını, şair geçinenleri (müteşa`irleri) eserine almayacağını dile getirir. Bu kısa girişten sonra zikr-i Eşar-ı Selatin-i Maziye başlıklı sultan şairler bölümüne geçilir. Bu bölümde, Osmanlı Devletinin kuruluşundan Rızanın yaşadığı devre kadar saltanat sürmüş ve şiir söylemiş on sultanın yaşam öyküleri, icraatları, saltanat süreleri ve şiirlerinden ömeklere yer verilir. Şair sultanlar bölümünden sonra gelen ikinci bölüm Tezkirenin en önemli kısmıdır. Zikr-i Şuara-yı Ma`rifet-Peyma başlıklı bu bölümde alfabe sırasıyla ortalama 250 şairin biyografisi ile şiir örneklerine yer verilir. Biyografilerin genellikle kısa, şiir örneklerinin de az olduğu bu bölümde tanıtılan ortalama 250 şair Es ad Efendi ile başlayıp Yahya ile sona erer. Şairlerin tanıtıldığı ikinci bölümden sonra eserin bitirildiği Hatime kısmına geçilir. Farklı nüshalarda Hatime veya Hatimetül-kitab başlığıyla belirtilen bu kısım eserin tamamlandığını beyan eden kısa bir bitişten ibarettir. Yazar, bu kısmın sonunda Cami-i mazmün tamlamasıyla eserin bitişine ebced hesabıyla tarih düşürür (H. 1050).