Türkiye-İtalya Siyasi İlişkileri (1923-1939) - Mevlüt Çelebi - Türk Tarih Kurumu Yayınları

20. yüzyılın ilk yarısında Türkiye-İtalya İlişkileri inişli çıkışlı bir seyir takip etmiştir. Trablusgarpı işgal ederek Osmanlı Devletinin dağılmasında rol oynayan İtalya, Milli Mücadele döneminde müttefikleri İngiltere, Fransa ve Amerika Birleşik Devletlerinden ayrı bir politikayı benimsemiştir. Kendi yararı için olsa da Türklere adeta gizli müttefik gibi davranan İtalya, Türkiyeyi yönetenler ve halkı için teoride düşman, pratikte dost ülke olarak olumlu bir iz bırakmıştır.

Lozan Barış Antlaşmasını onaylayan ilk İtilaf Devleti olan İtalyanın bu hareketi, dostane bir tavır olarak görülmüş ve takdir edilmiştir. Görünüşe göre iki ülke arasında var olan iyi ilişkileri daha ileriye götürmek için bütün şartlar uygundur. Ne var ki, Faşist İtalya, Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye için bir tehdit haline gelmiştir. Türkiye, çağdaşlaşma hareketinde model olarak gördüğü İtalya ile tam bağımsızlık anlayışı doğrultusunda her alanda iş birliği yapmak için samimi bir çaba göstermiştir. Ancak, Benito Mussolini liderliğinde iktira gelen Faşistler, Roma İmparatorluğunun egemen olduğu coğrafya yeniden söz sahibi olmayı hedeflemişlerdir. Bu siyaset, Romalıların mare nostrum (Bizim Deniz) olarak isimlendirdikleri Akdeniz ve Adriyatikte hakim olma arzusudur. Bu saldırgan tavır, Balkanlardan Doğu Akdenize Afrikadam Orta Doğuya kadar geniş bir coğrafyayı etrkilemiştir. İtalyanın bu revizyonist siyasetinin bir ayağı da Türkiyeyi işgal etme planıdır. Bu yayılımcı ve tehdikar siyaset, Musul sorununun Türkiye aleyhine sonuçlanmasında rol oynamıştır.

Türkiye-İtalya siyasi ilişkilerinde 1927ye kadar olan dönem kriz dönemi , 1928-1933 arası göreceli barış dönemi ve 1934ten sonrası da güvensizlik, belirsizlik ve gerginlik dönemi olarak adlandırılabilir. İniş çıkışlara rağmen, Türkiye-İtalya ilişkileri sadece siyassi işikilerden ibaret değildir. Söz konusu dönemde iki ülke arasında spordan sanata, ekonomiden kültüre kadar çeşitli alanlarda ilişkiler mevcuttur. Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiyenin ciddi sorunlar yaşadğı İngiltere ve Fransa ile ilişkileri bir ittifak antlaşması imzalayacak kadar düzelirken İtalya ile neredeyse düşman noktasına gelmesi incelenmeye değer bir konudur. Bu çalışmada sadece siyasi ilişkiler birinci elden Türk ve İtalyan kaynaklarından faydalanılarak incelenmiştir. Devamı olan sosyal, kültürel ve ekonomik ilişkilerde hazırlanmaktadır.