ALLAME BEDREDDİN el-AYNÎ KİMDİR?
Büyük allame, imam, tartışmasız usta hadis hafızı, çağının hadis hafızlarının hocası, yaşadığı dönemin üstünlüğüne tanıklık ettiği, fakih, hadis eleştirmeni, takva sahibi, uzun hayat yaşamış, Mısır’ın âlimi, en büyük tarihçisi, Kâdı’l-Kudâtı (baş kâdısı) şeyhü’l-İslâm Bedreddin Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed b. Mûsa b. Ahmed b. el-Hüseyn b. Yûsuf b. Mahmûd. Aslen Haleplidir. Antep’te doğup orada yetişmiştir. Daha sonra Kahire’ye yerleşmiş ve orada vefat etmiştir. (855/1451) Bedrü’l-Aynî ismiyle meşhur olmuştur. Aklî ve naklî ilimlerde döneminin imamıdır. Usûl ve furû ilimlerde döneminin tek ismidir. Çok sayıda kitap telif eden âlimler arasında üstün bir yere sahiptir. Yazdığıkitaplar ilminin derinliğini, araştırmacılığının kalitesini ve konularıişleyişinin mükemmelliğini ortaya koymaktadır. Hadis, fıkıh, tarih, Arap dili ve daha bir çok alanda yazdığı eserler dünyanın dört bir yanında ilim hazinelerine katkısağlamıştır. Âlimler onun telif ettiği eserleri asırlar boyu nakletmişlerdir. Telif ettiği kitaplar büyüklüğüne ve üstünlüğüne şahittir. Değerli telifleri, tahkik ehli ulemanın yapmış oldukları araştırmalarda kapalıkalmış yönleri açıklığa kavuşturmak için elden düşürmediği ölümsüz bir azık ve taşkın bir nehir gibi miras kaynağı olmaya devam etmektedir.
Allame Bedreddin el-Aynî hadis, fıkıh ve tefsirde kovasını daldıranın bulandıramayacağı derecede deniz misali ilme sahipti. Ahkam hadislerini serdetme, isnadların ve metinlerin illetlerini ortaya koyma konusunda müthişti. Ulema arasında ihtilaflı olan meseleleri karşılaştırmada ustaydı. Selefin fıkhî görüşlerine, imamlar arasında meşhur ve şaz olan görüşlere son derece vakıftı. Kelimenin tam anlamıyla bir araştırmacı, nihai derecede meseleleri derinlemesine inceleyen biriydi. Konuları bütün yönleriyle ele alır, neticeye ulaşmak isteyen araştırmacıya kendi ulaştığı sonuçtan başka ulaşabileceği bir sonuç, kendisini talep eden bir yaya başka bir hedef bırakmazdı. Kitaplarında meseleyi açıklarken konuyla alakalı başka kitaplara müracaat etmeye ihtiyaç bırakmayacak derecede güzel izah ederdi. Yazdığıkitaplar bu dediklerimizin şahitleridir. Bununla beraber kendi mezhebinde çok sağlamdı.
BEDREDDİN EL-AYNÎ’NİN İLİM ALDIĞI ÖNEMLİ HOCALARI
Zeyneddin el-Irâkî
Siracuddin el-Bulkînî
Büyük muhaddis Takıyyüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Abdurrahman ed-Decevî
Alâ b. Muhammed b. Abdülkerîm b. el-Fevvî
Nureddin el-Heysemî
Şerefuddin Muhammed b. Muhammed b. Abdüllatif b. Kuveyk
Zeyneddin et-Türkmânî
Kâdı’l-kudât Necmeddin Ahmed b. İmâduddinİsmâîl b. Şerefeddin Muhammed b. el Keşk
UMDETU’L-KÂRÎ KİTABIHAKKINDA
Aynî’nin telif ettiği eserler çoktur. Telif ettiği eserlerin çokluğu hususunda İbn Hacer’den başka kendisine yetişen kimse yoktur. Nitekim İmam Sehâvî bu gerçeği bir çok kitabında itiraf etmiştir.
Umdetü’l-Kârî fî Şerhi Sahihi’l-Buhârî en büyük ve en meşhur eseridir. Müellifin hesabıyla 21 cilttir. Sahihi’l-Buhârî’nin şerhleri içerisinde nakil ve tahkik yönünden en geniş, araştırma ve fayda bakımından en kapsamlı olan şerhidir. Buhârî’nin ihtisar yaptığıyerlerde hadisin sevkini tamamlama metodunu izlemiştir. Hadisin varyantları birden çok olup bâblarda tahrici tekrar ettiğinde kitapta tahric edilen yerleri belirtmiştir. Bu metod araştırmacı için büyük kolaylık sağlamaktadır. Kitabın râvîleri hakkında görüş ayrılıklarıbulunduğunda bu farklılıkları zikretmiştir. Hadis ricali, isimlerin ve nisbetlerin zabtıhakkında doyurucu bilgiler vermiştir. Bu bilgileri okuyan araştırmacı konuyla ilgili olan başka kaynaklara müracaat etme ihtiyacıhissetmez. Lügat ve irab hakkında en önemli bilgilere yer vermiştir. Mükemmel bir üslup takip ederek meânî ve beyân ilmi ile alakalı inceliklere değinmiştir. Bunu yaparken de kitabını mutalaa edenlerin konunun daha genişele alınmasına ihtiyaç bırakmayacak derecede bu bilgilere aşina olmalarını hedeflemiştir. Hadisten hüküm çıkarma yolları hakkında ay
