Yolsuzluk ve Usulsüzlük Olaylarının Türk Siyasetine Yansımaları (1923-1950)

Du¨nya tarihi yolsuzluklar ve usulsu¨zlu¨kler tarihi olmamakla beraber bu¨tu¨n du¨nyada olduğu gibi u¨lkemizde de zaman zaman bu cu¨ru¨mlerin vuku bulduğu bilinen bir husustur. Anadolu’da kurulmuş olan birçok devletin zaman zaman karşılaştığı sorunlardan biri de devletin u¨st kademelerinde meydana gelen yolsuzluklar ve usulsu¨zlu¨kler olmuştur. Erken Cumhuriyet Dönemi yılları da yolsuzluklar ve usulsu¨zlu¨kler açısından önemli zamanlara şahit olmuştur. Tu¨rk siyasal yaşamında çalkantılı ve sert tartışmalara yol açan bu iddiaların odağında kimi zaman dönemin bakanları kimi zaman milletvekilleri kimi zaman da bir Osmanlı Paşası yer almıştır. Bu meselelerin ortaya çıkarılmasında “kişisel tartışmaların rövanşı” iddiaları olsa da bizzat dönemin iktidarı tarafından gu¨ndeme getirilerek Yu¨ce Divan’da yargılanmalarının önu¨nu¨n açılması da dikkate değerdi. Tek Parti Döneminde iktidar partisine mensup bakanların ve milletvekillerinin bu tu¨r kanun dışı olayları nedeniyle ilk kez Yu¨ce Divan’da yargılanmaları toplumun farklı sosyal gruplarında iktidar partisine karşı öfke ve tepkilere de neden olmuştur. Çok Partili Döneme geçildikten sonra da iktidara mensup bakanlar ve milletvekilleri tarafından yapıldığı iddia edilen yolsuzluklar ve usulsu¨zlu¨kler, kurulan muhalefet partilerinin de bu davaları basında ve Mecliste su¨rekli gu¨ndeme getirmeleri iktidar partisinin yıpratılmasında etkili argu¨manlardan biri olmuştur. Nitekim 14 Mayıs 1950’deki seçimlerde yirmi yedi yıllık iktidarın el değiştirmesinde bu davaların da etkisinin olduğunu söylemek mu¨mku¨ndu¨r. Elinizdeki bu çalışma, Cumhuriyet tarihinin ilk yolsuzluk davası ve yargılanan ilk bakanı başta olmak u¨zere, Osmanlı Devleti’nden kalan bir dava ile 1950’lere kadar iktidar partisine mensup diğer bakan ve milletvekillerinin iddia edilen yolsuzluklarını ve usulsu¨zlu¨klerini ele alıp incelemiştir. Ayrıca bu davaların siyaseten ortaya çıkardığı çalkantılı dönemin Tu¨rk siyasal yaşamındaki yansıması toplum, iktidar ve basın u¨zerinden anlamaya çalışılmıştır.