MEGALİ İDEA
1821 Mora İsyanı’ndan 1922 Küçük Asya Bozgunu’na
Megali İdea — “Büyük Fikir” —, modern Yunan ulusal kimliğinin temel taşı, aynı zamanda yüz yılı aşkın bir döneme yön vermiş tarihsel bir projeydi. 1821’de Mora Yarımadası’nda başlayan isyanla kıvılcımı atılan bu düş, Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşüyle beraber Balkanlar’da, Ege’de ve nihayet Anadolu’nun derinliklerinde ete kemiğe büründü. Amaç sadece toprak kazanımı değil, Helenistik geçmişin yeniden inşasıydı: Bizans’ın başkenti Konstantinopolis’in geri alınması, “Helen topraklarının” kurtarılması ve Doğu Akdeniz’e egemen bir Yunanistan’ın tesisi…
Bu kitap, Megali İdea’nın 19. yüzyılın başlarından 1922 Küçük Asya Bozgunu’na dek geçirdiği bütün evreleri ilk kez bu kapsam ve derinlikte ele alıyor. Yunan yayılmacı milliyetçiliğinin doğuşundan Küçük Asya Seferi’nin felaketine, Venizelos’un yükselişinden Altılar Davası’na, 20. yüzyıl başı emperyalist diplomasisinden Osmanlı sonrası ulus-devletlerin şekillenişine kadar pek çok başlık, geniş bir tarihsel anlatının içinde bir araya getiriliyor.
Üstelik bu anlatı yalnızca bir dış gözlem değil; Esra Özsüer, ilk kez Yunanistan’daki resmî arşivlerde kapsamlı akademik çalışma yaparak, şimdiye dek Türkçe literatürde yer almamış belge, rapor, propaganda materyali ve döneme ait Yunan iç yazışmalarını incelemiş, bu sayede hem diplomatik hem toplumsal belleğe dair yeni bir pencere aralamıştır. Esra Özsüer, Megali İdea’nın yalnızca dışa dönük bir fetih arzusu değil, aynı zamanda bir kimlik krizi, bir ulusal travma ve iç hesaplaşma olduğunu gösteriyor.
1922’de İzmir’de sona eren Küçük Asya Seferi, Yunanistan için yalnızca bir askerî bozgun değil; bir çağın, bir düşün ve bir tahayyülün çöküşüydü. Bu büyük felaketin ardından gelen darbe, monarşist–venizelist çatışma, Altılar’ın kurşuna dizilmesi ve Anadolu yenilgisinin toplumsal bellekteki yankıları; İzmir İyonya Üniversitesi, İyonya Devleti ve tabii Yunanların kendi milletlerinin varlığıyla bir tuttukları Ayasofya konusu, eserin “Son Söz” bölümünde etkileyici bir çözümlemeyle aktarılıyor.
MEGALİ İDEA: 1821 Mora İsyanı’ndan 1922 Küçük Asya Bozgunu’na, Osmanlı’nın son yüzyılına, Yunan milliyetçiliğine ve modern Doğu Akdeniz tarihine ilgi duyan herkes için hem kaynak hem de tartışma zemini sunan özgün bir başucu kitabı.
