Osmanlı’da Bir Macar Konuk Prens Rakoczi ve Mikes’in Türkiye Mektupları

Kelemen Mikes, 1690 yılında yüksek Erdel dağları arasında küçük Zagon (Romanya) köyünde dünyaya gözlerini açmıştır. Babası Pal Mikes, Habsburglara karşı yürütülen ilk özgürlük savaşının önderidir. Türkiyede sürgündeyken hayata gözlerini yuman İmre Thökölynin askeri olarak Avusturyalıların eline düşüp acımasızca öldürülmüştür.

Oğlunun kaderi ise, ilginç bir şekilde babasıyla kesişir; yer yine Türkiyedir...
2. Ferenc Rakoczi Erdele geldiğinde, genç Kelemen Mikes onun hizmetine girmiştir. Prensini bir baba gibi sevmiş, saymış, beyzade olarak yanına kabul edilmiş ve son nefesine kadar ona sadık bir mülteci olarak yaşamıştır.

Erdel Prensi, Rakoczinin Habsburglara karşı 1703de başlattığı özgürlük savaşı 1711de yenilgiyle sonuçlanmıştır. Rakoczinin maiyetinde yer alan Mikes, Efendisiyle birlikte Türkiyeye gelip Tekirdağa yerleşmiştir. 21 Şubat 1711de yakında yurda dönüş umuduyla başlayan sürgün 44 yıl sürmüş, 71 yaşında ölümüyle noktalanmıştır.

Mikes, içinde bulunduğu acı durumu sevimli, ama aynı zamanda ironiyle Türkiye Mektuplarına dökmüştür. Bu mektuplar, hayali bir Teyzeye yazılan-yollanamayan mektuplardır. Mektupların içinde ve satır aralarında her şey vardır; hayata dair her şey...

Bütün sevdikleri tek tek göçüp gitmiş; en son Mikesin ölümüyle geriye bir tek bu mektuplar kalmıştır. 1717 ila 1758 arasında geçen 41 yıllık sürede 207 mektup yazmıştır. Tatlı ve ince bir mizahla süslü anlatımında, düşünceleri ince esprilerle pekiştirilmiştir. Bu kurmaca/hayali mektuplar, aynı zamanda bir anı değerindedir. Birçok çeviri esere de imzasını atmış olan Mikesi Macar edebiyatında ölümsüzlüğe ulaştıran bu mektuplar, aynı zamanda yazılı Macar edebiyatının ilk ürünü niteliğindedir.

Mikes, Türkler ve Türkoloji açısından da üzerinde durulması gereken bir yazardır. Macarca eserlerinde kullandığı Türkçe sözcükleri Türk dilinin tarihi gelişimi ve değişimi açısından önemlidir.