Osmanlı’da Karşı Düşünce ve İdam Edilenler - Rıza Zelyut - Toplumsal Kitap

Türk ve özellikle de Osmanlı tarihine ilişkin bu eser, ele aldığı özel konuyla düşünce tarihimizde bir ilktir. « Osmanlı sisteminde ortaya çıkan karşı düşünce »nin incelendiği çalışmada, Türk tarihini saltanat tarihi olarak gören egemen anlayışın dışına çıkılmış ; halkın yaşamının belgeleri ortaya konulmuştur.
Bu bağlamda özel olarak Osmanlı Devleti’nde düşünceleri yüzünden idam edilen âlimler anlatılmıştır. Akademisyenlerin bugüne kadar görmezden geldiği, hatta horladığı bu ulu dedelerimizin kimliğinde Türk halkının özel tarihi yazılmıştır.
Devşirme sistemiyle birlikte Topkapı Sarayı’nda ortaya çıkan ve Türk düşmanlığıyla at başı giden bilim düşmanlığının yıkıcı sonuçları Osmanlı arşiv belgelerine dayanılarak gösterilmiştir.
Prof. Server Tanilli, bu çalışmayla ilgili olarak 1986 tarihli mektubunda şunları yazıyor : « Karşı düşünce’nin ne denli çileli bir tarihi varmış bizde ! Resmi düşünce, kudurganlığını sadece şimdi sergiliyor değil ; özgür düşünceye vaktiyle de ne acılar çektirilmiş. İbretle okuyor insan. »
Bu kitapta 15. Yüzyılda Edirne’de diri diri yakılan Hurufilerden başlayıp 17. Yüzyıl sonlarında 90 yaşındayken katledilen Hamzavî Beşir Ağa’ya kadar uzanan yelpazede bilinmeyen halk uluları anlatıldı.
Eser, bu son baskısında Türk düşmanlığına ilişkin belgelerle ve yine Pir Sultan Abdal’ın idamına ilişkin yeni bilgilerle daha da zenginleştirilmiştir.