Rayında İlerlemeyen Modernleşme - Murat Arısal - Kitabevi Yayınları

Modernleşmenin önemli unsurlarından biri olan tramvay, İstanbulluların hayatını kolaylaştırması ve yaşam kalitesini yükseltmesiyle, işletmeye başladığı ilk yıllarda büyük bir memnuniyetle karşılanmıştır. “Tramvay öncesi, Topkapı veya Yedikule’de oturan bir bakkal, kunduracı veya terzi çırağı, Hocapaşa’ya yahut Beyazıt’a elinde fenerle gün ağarmadan yola çıkarak ulaşmaktadır. Akşam ezanından sonra dükkânını kapatan esnaf, zifiri karanlığa gömülen sokaklardan yine aynı yolu yürüyerek evinin yolunu tutmaktadır. Her gün 15-20 kilometre yol yürümek istemeyen çırak ve ustalar, İstanbul çarşılarının üst katlarında bulunan bekar odalarında haftanın altı günü evlerinden uzak kalmaktadırlar.” Böyle bir ortamda tramvay seferleri, İstanbul halkının günlük hayatında bir devrim etkisi yaratmıştır.

Kenar mahallelerde oturan ahalinin, şehrin merkezindeki işyerlerine rahat bir ulaşım vasıtasıyla erişim imkânı elde etmesi, büyük bir kolaylık sağlamıştır. İlk zamanlarda oluşan yolcu memnuniyeti, işletmenin ilerleyen yıllarında talebe uygun yatırımların yapılmaması ve işletme iyileştirme süreçlerinin ihmal edilmesi sonucu tersine evirilmiş, çözüm olarak getirilen ulaşım sisteminin kendisi büyük bir sorun haline dönüşmüştür. Tramvay şebekesinin şehrin büyümesine katkısı, hane bazlı çıkarılan yapı envanteri üzerinden değerlendirilirken; işletme verileri ve günlük yaşamdan ilgi çekici kesitlerle, İstanbul halkının ulaşım hizmetinden memnuniyetinin izi sürülmüştür. Elinizdeki kitap modernleşmenin ulaşım ayağında işlerin pek de rayında gitmediğini ortaya koymaktadır.