Stoacıların Çelişkileri Üzerine - Mestrius Plutarkhos - Doğu Batı Yayınları

Stoacılık üzerine ilk klasik eleştirel metinlerden biri Plutarkhos’a aittir.

Plutarkhos’un Stoacılara ve Epikurosçulara olan eleştirileri temelde onların Platon’dan çokça istifade etmelerine rağmen bunu eserlerinde belirtmemeleri ve aksine onu, Plutarkhos’a göre, şiddetle ve haksızca eleştirmeleri çevresinde yoğunlaşmaktadır. Plutarkhos’a göre, Stoacılar ve Epikurosçular hem insan doğası konusunda hem de metafizik düşüncelerinde yanılmışlar ve Platon’dan uzaklaşarak çelişkiye düşmüşlerdir. Plutarkhos’un ısrarla karşı çıktığı nokta özellikle Stoacıların materyalist metafizik anlayışlarıdır. Bu anlayışa göre, Stoacılar Tanrı ve madde diye iki ayrı ilke olduğunu kabul etseler de, onlar için Tanrı madde olmamakla birlikte bedendir.

Stoacılar amaçlarını ‘doğaya uygun yaşamak’ olarak tanımlamışlardır. Burada ilk olarak doğadan ne anlaşılması gerektiği ortaya konmalıdır. Cansız varlıkların doğası ile canlıların doğası farklıdır, doğalarının gerektirdikleri de bu sebeple farklı olacaktır. Ateşin doğasında yukarı doğru hareket etmek varken, bitkilerin doğasında beslenme, büyüme, gelişme ve ölme/ kuruma vardır. Rasyonel olmayan hayvanların doğasında bitkilerden farklı olarak hareket etme, duyum ve arzulama vardır. İnsanın onu diğer canlılardan ayıran doğasında ise akıl sahibi olma ve bu aklı kullanma vardır.