Türkiye Türkçesinde Yapı Kavramı ve Söz Dizimi İncelemeleri - Kerime Üstünova - Sentez Yayınları

Söz dizimi çözümlemelerini farklı bir yaklaşımla ele alan ve yeni bir yöntemi deneme temeli üzerine oturtulan bu çalışmada, birden fazla cümle, aynı bütünün parçası olarak görülüp yüzey-derin yapı ilişkileri doğrultusunda incelenmiştir. Dil bilgisinin köken bilgisi ve ses bilgisi dışındaki biçim bilgisi, sözcük bilgisi, cümle bilgisi, anlam bilgisi olmak üzere dört bölümünü kapsayan bu çalışmayla varılmak istenen tezler, şöyle belirlenebilir:

1. Cümlenin en büyük dil birimi olmadığı ve iletişimde yetersiz kaldığı, sağlıklı iletişimin ancak cümleden büyük birimlerle gerçekleşebileceği tezini desteklemek,

2. Cümleden büyük birimin (CBB) ses, sözcük, cümle vb. gibi bir dil birimi olduğunu göstermek,

3. Cümleden büyük birimlerin nasıl incelenmesi gerektiğine açıklık getirmek, yeni bir söz dizimi yöntemi önerisinde bulunmak,

4. Dil incelemelerinin yalnız biçim ilişkileriyle olamayacağını, anlam ilişkilerinin hesaba katılmasıyla daha sağlıklı olacağını, yanılgıların, anlam bulanıklıklarının ortadan kalkabileceğini göstermek,

5. Cümlelerin yapılarına göre incelenmesine gerek olmadığına, cümlede görev almış birimlerin yüklemle girdikleri biçim ve anlam ilişkilerinin ortaya konması gerektiğine, bu bağlamda yapı kavramının dilin bütünüyle ilgili olduğuna dikkat çekmek,

6. Dil bilgisinin tek bir bölümünü değil de; birden fazla bölümünü özellikle de anlam bilgisini söz diziminin emrine sokmak; böylece bu tür incelemelerin sınırlarını genişletmek.